Ze krijgen het toch niet mee, denken ouders vaak. Elke ouder maakt wel eens ruzie. Doordat je samen veel en belangrijke verantwoordelijkheden hebt te dragen, is dat onoverkomelijk. Hoewel een ruzie niet erg hoeft te zijn, is het wel schadelijk als ouders veel ruziën. Vooral in de eerste 1000 dagen van een kinderleven, kan dat grote gevolgen hebben voor de ontwikkeling van het kind.

Hoewel een peuter al begint met praten, zal het nog niet alles begrijpen. Hij of zij krijgt dus het conflict mee, maar snapt de oorzaak ervan niet. Daarbij komt dat ze in deze ontwikkelingsfase erg op zichzelf gefocust zijn. Gebeurt er iets, dan betrekken ze dat op zichzelf. Maken ouders ruzie, dan denkt een peuter dus al snel dat hij of zij de oorzaak hiervan is.

Waar mensen met elkaar samenleven, worden ruzies gemaakt. Kinderen moeten er daardoor ook bekend mee worden en leren hoe je op een goede manier met ruzie omgaat. Hoe kom je voor jezelf op en houd je rekening met een ander? Hoe los je een ruzie weer op? Een kind leert dat van zijn of haar voorbeeldfiguur, van jou. Ruzie maken is dus niet per definitie slecht. Sterker nog: groeit een kind op in een omgeving waarin nooit ruzie plaatsvindt, dan kan het erg schrikken wanneer het dit voor het eerst meemaakt.

Als ouders moet je daarbij wel het goede voorbeeld geven: niet schreeuwen, kleineren of dreigen. Fysieke of verbale agressie is absoluut geen goed voorbeeld en zelfs schadelijk. Is een kind getuige van geweld tussen ouders, dan spreek je ook van kindermishandeling.

Naast de manier waarop, bepaalt ook het onderwerp van de ruzie of het kwalijk is dat een kind dit meekrijgt:

• Onenigheid over alledaagse zaken hoeft niet erg te zijn, maar heeft het betrekking op (de opvoeding of verzorging van) de kinderen, dan is dat het wel.
• Ruzies over een onderwerp dat een kind niet begrijpt, kunnen verwarrend zijn. In de eerste 1000 dagen is dat natuurlijk vaak het geval, waarbij een kind ook nog eens veel op zichzelf betrekt.
• Herhaaldelijke ruzies over een onderwerp waar ouders het maar niet over eens worden, zijn ook verwarrend en schadelijk. Door er steeds opnieuw ruzie over te maken, leert een kind niet om een ruzie op te lossen en dat je het niet eens met elkaar kan zijn.

Heerst er spanning in huis, maar maken jullie geen ruzie waar de kinderen bij zijn? Een ijzige en gespannen sfeer merken – met name jonge – kinderen ook op. Wederom zorgt dat voor verwarring.

Omdat hun taalvaardigheid nog onvoldoende is ontwikkeld, uiten kinderen deze negatieve gevoelens non-verbaal, in hun gedrag. Op het moment dat er een ruzie plaatsvindt, kunnen ze de aandacht naar zich toetrekken, in plaats van dat de aandacht naar de ruzie gaat. Ze kunnen daardoor ook probleemgedrag vertonen. Daarnaast kan het zich uiten in:

• Slaapproblemen
• Eetproblemen
• Depressief gedrag
• Agressief gedrag
• Snel geïrriteerd zijn
• Veel conflicten met leeftijdsgenootjes

Aan de andere kant kunnen kinderen juist ook erg naar binnen toekeren. Ze trekken zich terug uit contact, worden stil en sluiten zich af tot ze zich weer veilig voelen. Het kan zelfs voorkomen dat een kind een stap teruggaat in zijn of haar ontwikkeling, bijvoorbeeld in het zindelijk worden.

De eerste 1000 dagen van een kinderleven vormen de blauwdruk voor de rest van hun leven. Bepaalde trauma’s en ontwikkelingsproblemen die zich dan voordoen, kunnen blijvende gevolgen hebben. Opgroeien in een gespannen omgeving waar veel ruzie is, kan diepe, emotionele gevolgen hebben. Zijn ze nog maar een baby, dan zijn de latere psychologische gevolgen mogelijk nog groter.

Allereerst leren kinderen niet hoe je met elkaar en met een meningsverschil omgaat en hoe je dit op een positieve manier oplost. Daarnaast kunnen de angstgevoelens door het meekrijgen van ruziënde ouders, later uitmonden in blijvende woede, verdriet en angst. Het kan er ook toe leiden dat een kind geen zelfvertrouwen en basisvertrouwen in de wereld ontwikkeld.

Zoals net is benoemd, is één van de directe gevolgen van het getuige zijn van ruziënde ouders dat kinderen zich afsluiten van de buitenwereld tot ze zich weer veilig voelen. Dit heet dissociatie. Het is een overlevingsmechanisme dat ervoor zorgt dat jij je kunt losmaken van de situatie waar jij je in bevindt. In sommige situaties is het van groot belang, maar komt het keer op keer boven – bijvoorbeeld omdat ouders continu ruziemaken – dan kan er een dissociatiepatroon ontstaan. Dat kan ervoor zorgen dat een kind zich bij een ruzie, groot of klein, altijd zal terugtrekken uit het contact, ook in relaties op latere leeftijd.

De hechting is afhankelijk van de verzorging en beschikbaarheid van de hechtingsfiguren, vaak ouders. Ouders moeten openstaan voor signalen van hun kind, deze goed interpreteren en er adequaat op reageren. Dat wordt ook wel sensitieve responsiviteit genoemd. Denk aan een baby die huilt omdat het honger of een vieze luier heeft. Hier heb ik al eens een blog over geschreven.

Hebben ouders in de eerste 1000 dagen van een kind veel ruzie, dan neemt dat hen gevoelsmatig en in gedachten vaak in beslag. Het is dan moeilijk om aandacht en liefde aan kinderen te geven en sensitief responsief te reageren. Daar komt bij dat een ruzie tussen ouders, een kind een angstig en onveilig gevoel kan geven. Het wil troost en veiligheid zoeken. De personen bij wie hij of zij dat zoekt, zijn alleen ook de veroorzakers van dat angstige en onveilige gevoel. Gebeurt dit in de eerste 1000 dagen vaak, dan kan dat leiden tot een onveilige hechting, met name een gedesorganiseerde hechting. Hierdoor heeft een kind continu een onbewuste tweestrijd: het is bang voor de ouder, maar heeft hem of haar ook nodig. Daardoor raakt het op zijn hoede, alert en in de overlevingsstand. Uiteindelijk durft een kind hierdoor de wereld niet te ontdekken en komt het niet tot spel. Het weet niet of het een ander kan vertrouwen, voelt zich alleen en is daardoor emotioneel kwetsbaar.

Een onveilige hechting zorgt op latere leeftijd voor:

• Moeite met het aangaan van relaties, met name liefdesrelaties
• Continu op zoek zijn naar bevestiging van anderen en daarbij meer op een ander dan op zichzelf gericht zijn
• Moeilijk met stress om kunnen gaan
• Vaak onzeker voelen

Hoewel veel ouders denken dat jonge kinderen niks meekrijgen van ruzies en spanning, is dat dus wel het geval. Het kan zelfs grotere gevolgen voor ze hebben, dan je denkt. Zoals je hebt gelezen, is een ruzie niet per definitie schadelijk, kinderen moeten zelf immers ook leren hoe je een ruzie oplost. Komen ruzies tussen jullie als ouders vaak voor en gaan ze over bepaalde onderwerpen, dan is het wel schadelijk. Het is belangrijk om je als ouders bewust te zijn van het voorbeeldfiguur dat je bent en om ruzies onderling op een goede manier op te lossen.

Gelukkige kinderen zijn kinderen die emotioneel veilig opgroeien. Laten we als volwassene het goede voorbeeld geven.

Bronnen: thuisarts.nl, Erasmus Universiteit Rotterdam, opvoedadvies.nl, Nederlands Jeugdinstituut, gezonderleven.com, echtscheidingnijmegen.nl, pleegzorg.nl en het boek Inleiding in de pedagogiek.